Από Κυριακή σε Κυριακή - Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ

Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ (1861-1941)

Ο Ινδός homo universalis Ποιητής

(βραβείο Νόμπελ 1913)

H Σεβάσμια μορφή, με βιβλική γενειάδα, μεγάλα εκφραστικά μαύρα μάτια, γλυκύ βλέμμα που κοιτάει μακριά και βαθια. Μια εικόνα Ποίησης σε πρόσωπο Ανθρώπου!

Το ηλιοτρόπιο ντροπιαζόταν

να ονομάσει το χαμολούλουδο συγγενή του.

Κι ο ήλιος εσηκώθηκε

και λέει με ένα γέλιο του σε αυτό:

"Είσαι καλά αγαπούλα μου;"

Ο ΜΙΚΡΟΣ ΜΟΥ ΕΑΥΤΟΣ

Ήρθα μόνος στο δρόμο της πίστης μου . 

Αλλά ποιος είναι αυτός ο εαυτός μου μέσα στο σκοτάδι; 

Παραμέρισα για ν' αποφύγω την παρουσία του 

αλλά δεν του ξέφυγα. 

Κάνει την σκόνη να σηκώνεται από την γη με το σίγουρο βάδισμα του. 

Προσθέτει τη δυνατή του φωνή σε κάθε λέξη που προφέρω.

 Είναι ο μικρός μου εαυτός, ο αφέντης μου που δεν γνωρίζει ντροπή. 

Αλλά εγώ ντρέπομαι να περάσω την πόρτα σου 

με την συντροφιά του.

Διαβάζοντας τον πολύ μεγάλο αυτό Ινδό Ποιητή, ξαναλέω αυτό που πιστεύω εδώ και χρόνια: Η μεγαλειώδης Ποίηση, δεν χρειάζεται αναλύσεις. Χρειάζεται μόνο να αφήσεις και νου και ψυχή εντελώς ελεύθερα κι αδέσμευτα από κάθε τι καθημερινό, για να εισχωρήσει αυτούσιος οΜεγάλος λόγος μέσα τους και να εκπληρώσει όλους τους σκοπούς του. Να σε τέρψει, να σε διδάξει, να σε εκτινάξει από τα χάμω σου προς τ' άνω της ύπαρξης. Όσες φορές κι αν έχω διαβάσει Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ, αυτό έχω κάνει.  Κι έχω διδαχθεί από τη ξεχωριστή σοφία του κι έχω συγκινηθεί κι έχω χαρεί κι έχω ανέβει ένα σκαλοπάτι πιο πάνω στην ύπαρξη. Υπ' αυτό το πρίσμα θα θελήσω να σας δώσω λίγα δείγματα του λόγου του σήμερα εδώ. Αξίζει να τον αγαπήσετε.

Eίσαι ο ουρανός ο απέραντος κι είσαι κι η μικρή φωλιά [...].

Η ακτίνα Σου έρχεται απάνω σε τούτη τη γη, τη δική μου,

με αγκαλιά ορθάνοιχτη, όλη την ημέρα, για να φέρει σα γυρίσει

πίσω στα πόδια Σου σύννεφα

γινωμένα από τα δάκρυά μου,

από τους στεναγμούς μου κι από τα τραγούδια μου [...].

Πάντα στη ζωή μου Σε αναζήτησα με τα τραγούδια μου.

Ήταν αυτά που μ’ οδήγησαν από πόρτα σε πόρτα και μ’ αυτά ένιωσα

ολόγυρά μου, ψάχνοντας κι αγγίζοντας τον κόσμο μου.

 Γεννήθηκε στην Καλκούτα, στη δυτική Βεγγάλη. Ήταν το δέκατο τέταρτο παιδί του Ντεμπεντρανάθ Ταγκόρ, ενός εκ των ιδρυτών του κινήματος Μπράχμο Σαμαζ (Brahmo Samaj). Μεγάλωσε σε οικογένεια καλλιτεχνών και κοινωνικών και θρησκευτικών μεταρρυθμιστών που αντιτίθονταν στο σύστημα των καστών και προωθούσαν βελτιώσεις στη θέση της Ινδής γυναίκας . Η οικογένεια του Ταγκόρ άνηκε στην υψηλότερη κάστα. Πρωταγωνίστησε στην “Αναγέννηση της Βεγγάλης”, όπως ονομάστηκε η άνθηση των γραμμάτων και των τεχνών σ’ εκείνη την επαρχία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Απ’ τα δεκατρία αδέλφια του Ραμπιντρανάθ οι περισσότεροι έγιναν διανοούμενοι, καλλιτέχνες, μουσικοί και λογοτέχνες. (Μόνο ένας έγινε ποδοσφαιριστής).

Ο Ραμπιντρανάθ ήταν  χορτοφάγος.

Ο Ταγκόρ σπούδασε στην Καλκούτα και την Αγγλία. Είναι γνωστός τόσο ως ποιητής όσο και ως φιλόσοφος, αν και οι δύο αυτές τέχνες είναι συχνά συνεκτικά δεμένες στον ινδικό πολιτισμό. Ετσι,ενυπάρχει μία υπονοούμενη ανατολική βαθιά φιλοσοφία εντός της ποίησης του Ταγκόρ.

"Με τη δύναμη της Θέλησης

ο άνθρωπος αλλάζει τον εαυτό του.

Με τη δύναμη της Αγάπης αλλάζει τους άλλους.

Με τη δύναμη της Σκέψης αλλάζει τον κόσμο"

Ένα υπέροχο ποιημά του ακούστε το εδώ από τη φωνή του Κώστα Καράλη, μελοποιημένο από το Γιώργο Στεφανάκη.

Σήκωσε τη ζωή μου απ' τη σκόνη
κράτησέ την

Κράτησέ την κάτω απ' τα μάτια σου
στη παλάμη του δεξιού σου χεριού
κράτησέ την

Κράτησε την στο φως
κρύψε την κάτω απ' τη σκιά του θανάτου
κράτησέ την

Κράτησέ την στο κασκέτο της νύχτας
με τ' αστέρια σου
και το πρωί άφησέ την 

Άφησέ την να πάει ανάμεσα στα λουλούδια
που ανθίζουν γεμάτα λατρεία
άφησέ την.

Όταν ο δυτικός κόσμος τον πρωτογνώρισε, το 1912, ήξερε ελάχιστα γι’ αυτόν τον άλλο τρόπο σκέψης. Έτσι ο Ταγκόρ κατέκτησε την Ευρώπη και τις ΗΠΑ μέσα σ’ ένα χρόνο. Ο ίδιος ήταν homo universalis, πολυμαθής που ασχολήθηκε με κάθε επιστήμη, κάθε τέχνη και φιλοσοφία. Το 1912, όταν ήταν πενήντα χρονών, είχε κερδίσει την αναγνώριση στην Ινδία, αλλά ο υπόλοιπος κόσμος τον περίμενε. Εκείνη τη χρονιά αποφάσισε να συνοδεύσει τον γιο του στην Αγγλία, για να σπουδάσει. Το ταξίδι διήρκεσε δυο μήνες και στο κατάστρωμα ο Ραμπιντρανάθ έγραφε στίχους στα αγγλικά. Ήταν ποιήματα σαν αποφθέγματα μικρά, λαμπυρίδες, που έμοιαζαν να εμπεριέχουν σε λίγες λέξεις όλη τη σοφία της Μπαγκαβάτ Γκίτα. Όταν έφτασαν στην Αγγλία η βαλίτσα του Ταγκόρ, μαζί με τα τετράδια και τα ποιήματα, χάθηκε ή κλάπηκε. Εκείνος αδιαφόρησε για την απώλεια.

Όμως λίγες μέρες μετά, απροσδόκητα, η βαλίτσα εμφανίστηκε. Ίσως ο κλέφτης διάβασε τα ποιήματα και μετανόησε.

Ο Ταγκόρ έδωσε τα τετράδια σε κάποιους Άγγλους φίλους του. Εκείνοι τα πέρασαν στο μεγάλο Ιρλανδό ποιητή William Butler Yeats (γνωστό ως W.B. Yeats)

“Αυτά τα ποιήματα συντάραξαν το αίμα μου, όπως τίποτα άλλο εδώ και χρόνια”, δήλωσε ο Yeats.

Κάποια απ’ τα ποιήματα του εκδόθηκαν αμέσως. Ακολούθησε αμέσως κάτι που μοιάζει με μανία . Ο Ταγκόρ έγινε ποπ είδωλο, πριν ακόμα καθιερωθεί ο όρος “ποπ”.

Ο Αντρέ Ζιντ, ο Χουάν Ραμόν Χιμένεθ και ο Μπόρις Πάστερνακ, μετέφρασαν τα ποιήματα του στα γαλλικά, ισπανικά και ρώσικα. Στη Γερμανία τον αποθέωσε ο Τόμας Μαν.

Ένα χρόνο μετά τη συνάντηση του με τον δυτικό κόσμο, το 1913, ο Ταγκόρ έλαβε το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ήταν ο πρώτος, όχι μόνο Ασιάτης, αλλά ο πρώτος μη-Ευρωπαίος που λάμβανε αυτή τη διάκριση.

Αργότερα συναντήθηκε με το μεγάλο σοφό-φυσικό, 

τον Αλβέρτο Αϊνστάϊν.

Οι New York Times είχαν δημοσιεύσει μια φωτογραφία τους, με υπότιτλο: “Ένας μαθηματικός κι ένας μύστης συναντιούνται στο Μανχάταν”.Κι είναι φιλοσοφικά κειμήλια οι συναντήσεις του με τον άνθρωπο που καθόρισε τη Φυσική στον εικοστό αιώνα, το άλλο ποπ είδωλο, τον Αλβέρτο Αϊνστάιν.

Ο δημοσιογράφος που κατέγραψε την πρώτη συζήτηση γράφει: “Ήταν πολύ ενδιαφέρον να τους βλέπεις μαζί. Τον Ταγκόρ, τον ποιητή, με το κεφάλι του διανοούμενου. Και τον Αϊνστάιν, τον διανοούμενο, με το κεφάλι του ποιητή […] Σ’ έναν παρατηρητή φαίνονταν σαν δυο πλανήτες, απασχολημένοι σε φιλική κουβεντούλα.”

Μαζί οι δυο τους , στην κουβέντα τους είχαν διατυπώσει συνοπτικά βαθιές φιλοσοφικές σκέψεις που διαδόθηκαν σ’ όλο τον κόσμο.

Ο Ταγκόρ είχε καταλάβει ότι δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε το ενορατικό απ’ το λογικό, τα μαθηματικά απ’ την ποίηση. Το πνεύμα εξελίσσεται καθώς γυρεύει το ανείπωτο.

“Η φαντασία είναι πιο σημαντική απ’ τη γνώση, γιατί η γνώση έχει όρια”.

Σοφός είναι εκείνος που προσπαθεί να μάθει κι έχει συνείδηση της άγνοιας του.

Όποιος ισχυρίζεται ότι κατέχει την αλήθεια 

είναι είτε ηλίθιος είτε τσαρλατάνος είτε πολιτικός.

Αξίζει να δείτε αυτό το βιντεο με Ποίηση Ταγkόρ, 

που έχει ανεβάσει διαδικτυακη φίλη στο You Tube.

Στην Ελληνική βιβλιογραφία υπάρχουν πολλά μεταφρασμένα έργα του και , για όσους αγαπούν την Ποίηση και τη σοφία, αξιζει να τα αναζητήσουν.

ΤΟ ΣΠΙΤΙ 

Περπατούσα μόνος πάνω στο δρόμο τον εξοχικό

 την ώρα που ο ήλιος έκρυβε φιλάργυρα

τις τελευταίες χρυσές ακτίνες. Το φως της μέρας

 έσβηνε σιγά- σιγά καθώς πλάκωνε το σκοτάδι.

Η θερισμένη γη κειτόταν σιωπηλή σαν κλαμένη χήρα.

Ξάφνου η διαπεραστική φωνή ενός παιδιού έσκισε τον αέρα,

αθέατη, αφήνοντας τη γραμμή του τραγουδιού πίσω της,

στο μουντό φως του δειλινού. Το χωριάτικο σπίτι του

βρισκόταν στην άκρη της έρημης χώρας,

πέρα από το χωράφι με τα ζαχαροκάλαμα,

κρυμμένο μέσα στις σκιές της μπανανιάς

και της αρέκας και της ινδοκαρυδιάς.

Σταμάτησα για μια στιγμή το μοναχικό μου περίπατο

κάτω από το φως των άστρων,

και είδα μπροστά μου τη σκοτεινιασμένη γη

ν' αγκαλιάζει με τα χέρια της αναρίθμητα σπίτια

γεμάτα κούνιες και κρεβάτια, 

μητρικές καρδιές και βραδινές λάμπες,

και μικρές ζωές, γεμάτες από μια χαρά

που δεν ξέρει τίποτα για το τι αξία έχει για τον κόσμο.